Οι πρώτες Σχολές Γυμναστών
Το 1882 λειτούργησε η πρώτη κρατική σχολή γυμναστών -εκπαίδευση 40 ημερών- και ακολούθησε δεύτερη το 1884 για τη μόρφωση γυμναστών (Προσωρινή Σχολή Γυμναστικής) με ειδικές ασκήσεις.
Η θεωρητική διδασκαλία γίνονταν στο Διδασκαλείο Αθηνών και οι πρακτικές ασκήσεις, για τη γυμναστική στο Δημόσιο Γυμναστήριο των Αθηνών ενώ για την κολυμβητική στα θαλάσσια λουτρά Αθηνών.
Η διεύθυνση των ασκήσεων και η διδασκαλία των θεωρητικών και πρακτικών μαθημάτων ανατέθηκε στο Ι. Φωκιανό (Διευθυντή του Δημόσιου Γυμναστηρίου) ενώ η διδασκαλία του φυσιολογικού και ανατομικού μαθήματος στον Χρήστο Μαλανδρίνο (Ιατρό του Δημόσιου Γυμναστηρίου).
Το 1891, ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος – με πρόεδρο τον Ι. Φωκιανό – ίδρυσε την πρώτη στην Ελλάδα Σχολή Γυμναστριών στο Ζάππειο που διακόπηκε και το 1893 επαναλειτούργησε, ενώ αντίστοιχη ανδρών δεν λειτούργησε καθόλου.
Το 1893 με το Β.Δ. «περί κανονισμού του Κεντρικού γυμναστηρίου και περί της ειδικής γυμναστικής σχολής» ξεκίνησε η Ειδική Σχολή Γυμναστών / Ειδική Γυμναστική Σχολή, με φοίτηση 1,5 έτος.
Τα μαθήματα την πρώτη χρονιά ήταν: Ιστορία της γυμναστικής και παιδαγωγία της γυμναστικής, Φυσική, Ανατομική, φυσιολογία και υγιεινή, Περιγραφή, κατασκευή, πήξις και διατήρησις γυμναστικών οργάνων, Ωδική, Ανόργανος και δια κινητών οργάνων γυμναστική, Γυμναστική επί ακινήτων οργάνων, Αθλητικαί ασκήσεις, Επιχώριοι και ξέναι παιδια, Οπλομαχητική, Στρατιωτικαί ασκήσεις και βολή, Πορείαι – κολυμβητική και κωπηλασία.
Το 1898 εφαρμόστηκε για τις γυναίκες “Τάξη των Γυμναστριών” από εκπαιδευτικό τμήμα της Ενώσεως Ελληνίδων και τα μαθήματα ήταν: Γυμναστική άνευ και μετά οργάνων, γυμναστική ρυθμική μετά οργάνων, γυμναστική των παιδίων, ρυθμικά παίγνια και από θεωρητικά μαθήματα: Ιστορία της γυμναστικής, ανθρωπολογία και υγιεινή, άσματα γυμναστικής και ρυθμικών παιγνίων.
Ο Ι.Χρυσάφης, ο οποίος ανέλαβε την διδασκαλία των μαθητριών, εισήγαγε το σουηδικό γυμναστικό σύστημα και ίδρυσε πλήρες γυμναστήριο σύμφωνα με το σουηδικό πρότυπο
Το 1899 ιδρύθηκε με Β.Δ. «περί οργανισμού της Σχολής των Γυμναστών» η Σχολή Γυμναστών και ο χρόνος εκπαίδευσης των γυμναστών αυξήθηκε στα 2 χρόνια.
Δικαίωμα εγγραφής είχαν απόφοιτοι του Πανεπιστημίου ή και φοιτητές που είχαν συμπληρώσει δύο χρόνια σπουδών, κάτω των 25 ετών. Ακόμη, θα έπρεπε να προσκομίσουν πιστοποιητικό ότι πέρασαν εξέταση στο Ακαδημαϊκό Γυμναστήριο και να κάνουν και εισιτήρια δοκιμασία ενώπιον του Διευθυντού και των γυμναστών της Σχολής.
Σκοπός της Σχολής Γυμναστών ήταν «η μόρφωσις Γυμναστών προς διδασκαλίαν των γυμναστικών και αθλητικών ασκήσεων και των παιδιών εν τοις σχολείοις της μέσης Εκπαιδεύσεως, εν τοις γυμναστηρίοις των εκασταχού Γυμναστικών και αθλητικών συλλόγων, εν τω Ακαδημαϊκώ γυμναστηρίω, εν τη Σχολή των Γυμναστών, εν τοις Διδασκαλείοις και εν ταις στρατιωτικαίς και ναυτικαίς σχολαίς του Κράτους»
Σε αυτή το 1910 είχαμε την εισαγωγή της διδασκαλίας των εθνικών χορών. Στο γενικό βαθμό συνυπολογίζονταν και ο βαθμός «του ήθους και της παιδονομικής επιβολής».
Ήδη, μετά τους Α’ Ολυμπιακούς Αγώνες το ενδιαφέρον για τη Γυμναστική και Αθλητισμό, σε κάθε επίπεδο, είχε ανέβει κατακόρυφα.
Η Φυσική Αγωγή ορίστηκε ως υποχρεωτικό μάθημα και για τις τρεις βαθμίδες της εκπαίδευσης και προβλέφθηκε η δημιουργία ειδικού χώρου εκγύμνασης για κάθε σχολείο, οι εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας στα σχολεία αυξήθηκαν από τρεις σε πέντε και διοργανώθηκαν οι πρώτοι μαθητικοί αγώνες των σχολείων της Αθήνας και του Πειραιά.
Διδασκαλείο της Γυμναστικής και Γυμναστική Ακαδημία
Καθώς η Σχολή Γυμναστών είχε μόνο τμήμα ανδρών ενώ και η φοίτηση των 2 χρόνων δεν επαρκούσε, ανάγεται το 1918 κατά το πρότυπο του μοναδικού σ’ όλο τον κόσμο Κεντρικού Γυμναστικού Ινστιτούτου της Στοκχόλμης, σε «Διδασκαλείο της Γυμναστικής» και διευθυντής ορίζεται ο Ι. Χρυσάφης.
Υπήρχε τμήμα ανδρών 3 τάξεων και τμήμα γυναικών 2 τάξεων (Ν. 1406/1918, Άρθρα 1 και 2) και γίνονταν δεκτοί προς εγγραφή οι έχοντες:
α) Απολυτήριο γυμνασίου ή εμπορικής σχολής ή διδασκαλείου της δημοτικής εκπαίδευσης ή άλλου ομοταγούς προς αυτά και αναγνωρισμένου εκπαιδευτηρίου.
β) Ηλικία όχι ανωτέρα των 25 ετών.
γ) Ανάστημα όχι μικρότερο του 1,65 μ. και 1,55 μ. για το τμήμα θηλέων.
δ) Υγεία και σωματική διάπλαση τέλεια και τελειότητα των πέντε αισθήσεων βεβαιούμενη δι’ εξετάσεως απ’ ολόκληρο τον σύλλογο των καθηγητών του Διδασκαλείου.
Το τριτάξιο Διδασκαλείο τής Γυμναστικής λειτούργησε ως το 1920, οπότε με το Ν. 2477/1920 ιδρύεται μονοτάξιο διδασκαλείον Γυμναστικής” και το 1922 έγινε διτάξιο.
Το 1929 το Διδασκαλείο της Γυμναστικής εντάχθηκε στην Ανώτερη Εκπαίδευση και το 1933 έγινε πια «Γυμναστική Ακαδημία», με τριετή φοίτηση.
(Ν. 4371 13 Αυγούστου 1929, «Περί τροποποιήσεως, συμπληρώσεως και κυρώσεως των Ν.Δ. της 9 Δεκεμβρίου 1925 περί ενιαίας οργανώσεως και διοικήσεως της σωματικής αγωγής και της 20 Σεπτεμβρίου 1926 «περί οργανώσεως της σωματικής αγωγής και της στρατιωτικής προπαιδεύσεως καθώς και της λοιπής ισχυούσης γυμναστικής νομοθεσίας ως ετροπολογήθη»)
Τα διδασκόμενα μαθήματα το 1929 ήταν:
Α) Θεωρητικά (διδάσκοντας ξεχωριστά σε άνδρες και γυναίκες)
- Ανατομική του ανθρώπου και ιστολογία
- Γενική και ανθρώπινη βιολογία
- Φυσιολογία του ανθρώπου
- Παιδολογία
- Ανθρωπομετρία
- Κινησιολογία
- Υγιεινή και πρώτες βοήθειες
- Ορθοπεδική και κινησιοθεραπεία
- Ιστορία της Γυμναστικής
- Γενική Παιδαγωγική
Β) Πρακτικά
Για Άνδρες
- Παιδαγωγική Γυμναστική
- Επιχώρια και διεθνής αγωνιστική και παιδιαί
- Οπλομαχία και μαχητικά αγωνίσματα
- Σκοποβολή και στρατιωτική προπαίδευση
- Εθνικοί χοροί και άσματα
- Ωδική
- Προσκοπικά έργα
- Κολύμβηση και θαλάσσια αγωνιστική
- Τρίψις και θεραπευτική γυμναστική
Για Γυναίκες
- Παιδαγωγική Γυμναστική
- Γυναικεία αγωνιστική και παιδιαί
- Εθνικοί χοροί και άσματα
- Αρχαία και νεωτέρα πλαστική ορχηστική και ρυθμική γυμναστική
- Κολύμβηση
- Τρίψις και θεραπευτική γυμναστική
- Ωδική
ΕΑΣΑ και ΤΕΦΑΑ
Το 1939, λίγο πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Γυμναστική Ακαδημία μετονομάζεται σε Εθνική Ακαδημία Σωματικής Αγωγής (ΕΑΣΑ) και στεγάζεται στη Δάφνη Αττικής.
Έμεινε ανώτερη Σχολή, εποπτευόμενη από την Διεύθυνση Φυσικής Αγωγής της Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.
Το 1970, με το Ν.Δ.410/1970 ιδρύθηκε το παράρτημα της ΕΑΣΑ με έδρα τη Θεσσαλονίκη (στο νεόκτιστο τότε Αλεξάνδρειο Μέλαθρο) και με το ίδιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.
Με το άρθρο 47 του νόμου 1268/1982 ιδρύθηκαν Τ.Ε.Φ.Α.Α. στα Πανεπιστήμια Αθηνών και Θεσσαλονίκης.
Με το Προεδρικό Διάταγμα 107/1983 η ΕΑΣΑ στην Αθήνα και το παράρτημα αυτής στη Θεσσαλονίκη εντάχθηκαν στα αντίστοιχα Πανεπιστήμια ως Τμήματα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού και άρχισαν να λειτουργούν από το ακαδημαϊκό έτος 1983-84.
Τα Τμήματα :
- Αθήνα (Εθνικό Καποδιστριακό) από 1893 – 1929 / 1983
- Θεσσαλονίκη (Αριστοτέλειο) από 1970 / 1983
- Τρίκαλα (Θεσσαλίας) από 1994
- Σέρρες (Αριστοτέλειο Θεσσαλονίκης) από 1985
- Κομοτηνή (Δημοκρίτειο Θράκης) από 1983
με επιπρόσθετες πληροφορίες από άρθρα Νόμων, έγγραφα βιβλιοθήκης ΣΕΦΑΑ Αθηνών
και από εργασία “Σχολές Γυμναστών (1882 – 1932) Μια ιστορικοσυγκριτική προσέγγιση – Χ.Λεβεντάκης”
