Οι γυναίκες οφείλουν την ολυμπιακή τους “χειραφέτηση” στον τρόπο που διεξήχθησαν οι αγώνες μετά την “αναβίωση” του 1896.
To 1896 στις γυναίκες δεν επετράπη να αγωνιστούν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μια Ελληνίδα, η Σταματία Ρεβύθη (γνωστή ως Μελπομένη) έτρεξε ως διαμαρτυρία τον Μαραθώνιο μια μέρα μετά την τέλεσή του, ενω δεν της επετράπη και να τερματίσει εντός του Σταδίου.
Το 1900 στο Παρίσι και το 1904 στο Σεν Λούις, οι Ολυμπιακοί Αγώνες έμοιαζαν με εμποροπανηγύρεις και κάποιες αθλήτριες πέρασαν μάλλον χωρίς να τις αντιληφθεί ο Βαρόνος και οι Αθάνατοί του.
Το 1908 στο Λονδίνο “άνοιξαν” το τένις, την τοξοβολία, το καλλιτεχνικό πατινάζ ειδικά για γυναίκες, και στην ιστιοπλοΐα επέτρεψαν τη μικτή συμμετοχή. Συνολικά πήραν μέρος 43 αθλήτριες.
Στη Στοκχόλμη το 1912 παρά τη λυσσαλέα αντίθεση του “αναβιωτή” επέτρεψαν 3 αγωνίσματα κολύμβησης αλλά έκοψαν το πατινάζ και την τοξοβολία. Ο αριθμός των γυναικών ανέβηκε στις 54.
To 1922 στις 20/8 παρουσία 20.000 θεατών διοργανώθηκαν στο Παρίσι, από Γυναικείο κίνημα με επικεφαλής την Alice Milliat, Παγκόσμιοι Αγώνες Γυναικών, με 11 αγωνίσματα στίβου και 77 συμμετέχουσες από 5 χώρες (Γαλλία, Ελβετία, Μ.Βρετανία, Τσεχοσλοβακία, ΗΠΑ). Αρχικά η επωνυμία ήταν Ολυμπιακοί αγώνες Γυναικών, Η ΔΟΕ αντέδρασε σε αυτή και πίεσε να μην χρησιμοποιηθεί ξανά, από την άλλη διαβεβαίωσε ότι θα συζητηθεί το θέμα της συμμετοχής των γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Μετά τις κόντρες στο “Ολυμπιακό κίνημα” το 1920-22, τα γυναικεία αθλήματα έφτασαν τα πέντε το 1928, καταργήθηκαν όμως τα δύο “μικτά”: η τοξοβολία και το τένις, τα οποία επέστρεψαν το 1973 και το 1988. Το 1924 στο Παρίσι προστέθηκε η ξιφασκία και οι συμμετοχές ήταν 131.
Οι γυναίκες μπήκαν στα αγωνίσματα στίβου μόλις το 1928 στους αγώνες του Αμστερνταμ.
Έγιναν 100μ., 4χ100μ., 800μ., ύψος, δισκοβολία.
Όμως οι λιποθυμίες όλων των αθλητριών πριν και μετά τον τερματισμό στην κούρσα των 800 μέτρων έδωσε νέα επιχειρήματα στη σκουριασμένη ΔΟΕ και το αγώνισμα σταμάτησε για 32 χρόνια.
Το 1928 στο συνέδριο της ΔΟΕ στο Άμστερνταμ αποφασίστηκε να παραμείνουν αγωνίσματα για γυναίκες και στους επόμενους Ολυμπιακούς Αγώνες. Υπήρξε πρόταση κι έγινε ψηφοφορία όπου τόσο τα 800μ. όσο και το μήκος και η σφαιροβολία αλλά και τα 200μ. δεν έγιναν τότε αποδεκτά, ενώ εγκρίθηκαν τα 80μ. εμπόδια που με τον ακοντισμό προστέθηκαν στο πρόγραμμα.
Η σύνοδος της ΔΟΕ στο Βερολίνο το 1930 συνέστησε να καταργηθούν τα “ανοιχτά” σε γυναίκες και άνδρες αθλήματα.
Το 1932 στο Λος Αντζελες και το 1948 στο Λονδίνο έλαμψαν τα πρώτα γυναικεία αστέρια: η Μπέιμπ Ντίντρικσον και η Φάνι Μπλάνκερς-Κοέν.
Στο Ελσίνκι το 1952 τα αγωνίσματα για γυναίκες έγιναν 25, κυρίως με την προσθήκη 6 ατομικών αγωνισμάτων γυμναστικής. Μετά απ’ αυτήν την Ολυμπιάδα, 3 αθλήματα -ιππασία, σκοποβολή και ιστιοπλοΐα- ορίστηκαν ως “ανοιχτά” για άνδρες και γυναίκες, μάλλον διότι γυναίκες ιππείς κέρδιζαν το ένα μετά το άλλο τα μετάλλια. Η συμμετοχή της ΕΣΣΔ και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών, τόνωσε θεαματικά τη γυναικεία παρουσία στη δεκαετία του ’50, αλλά και την γκρίνια για τις “ανδρογυναίκες”.
Το 1960, στη Ρώμη, οι “επιστημονικές” απαγορεύσεις άρθηκαν και επετράπη επιτέλους το 800άρι και το 1500άρι στις αθλήτριες.
Στο Τόκιο το 1964 για πρώτη φορά προστέθηκε στο πρόγραμμα το βόλεϊ ως σύμφωνο με την φιλοσοφία του τότε προέδρου της ΔΟΕ Εϊβερι Μπραντέιτζ ο οποίος θεωρούσε ότι οι γυναίκες δεν επιτρέπεται να αγωνίζονται “σώμα με σώμα” και ότι “με το βόλεϊ η συμμετοχή τους ολοκληρώθηκε”.
Το 1968 στο Μεξικό ο αριθμός των γυναικών έφτασε στο 784 και το φράγμα των 1000 έσπασε στο Μόναχο το 1972. Το 1976 επιτράπηκε το μπάσκετ, το χάντμπολ και 6 αγωνίσματα κωπηλασίας. Τέσσερα χρόνια αργότερα το χόκεϊ επί χόρτου έγινε το 11ο άθλημα και το 50ο αγώνισμα για γυναίκες στις Ολυμπιάδες.
Το 1982 και σε Ολυμπιακούς Αγώνες το 1984 ξεκίνησε και ο Μαραθώνιος για τις γυναίκες.
Την εποχή του Σάμαρανκ εισήχθησαν 3 αγωνίσματα σκοποβολής γυναικών κλείνοντας σταδιακά την εκκρεμότητα των “μικτών” αθλημάτων. Το διαχωρισμό στη σκοποβολή ακολουθεί κι ο διαχωρισμός στην ιστιοπλοΐα το 1988. Το μόνο αγώνισμα που παραμένει “ανοιχτό” ταυτόχρονα σε γυναίκες και άνδρες αυτή τη στιγμή είναι η ιππασία. Στη Βαρκελώνη το 1992 γυναίκες ιππείς κατέκτησαν χρυσό και ασημένιο μετάλλιο στο ντρεσάζ και στο ομαδικό κέρδισε μια μικτή ομάδα από 3 γυναίκες και έναν άνδρα.
Στη Σεούλ, το 1988, συμμετείχαν 2.186 γυναίκες και επανεισήχθη το τένις, μετά από 64 χρόνια, μαζί με τα καινούργια (ποδηλασία και πινγκ πονγκ). Το 1992 προστέθηκαν το μπάμινγκτον και το τζούντο και το 1996 η Ατλάντα φιλοξενεί επισήμως τις πρώτες ποδοσφαιρίστριες – ενώ ξεκινάει και το beachvolley για όλους με τις γυναλίκες βέβαια να έρχονται στο επίκεντρο…
Κάπως σαν την ιστορία “εκπόρθησης” των ανδρικών επαγγελμάτων ο γυναικείος αθλητισμός στοχευσε και 5 απολύτως αρσενικά σπορ: το μπέιζμπολ, το μποξ, το μοντέρνο πένταθλο, την άρση βαρών και την πάλη. Η συμμετοχή των γυναικών στην Ατλάντα φτάνει στο 30% του συνόλου των αθλητών και η γυναικεία πρόσβαση στα αγωνίσματα αντιπροσωπεύει το 40% (108 από τα 271 αγωνίσματα).
Στο στίβο, διαδοχικά από τα μέσα του ’90 σε μια δεκαετία μπήκαν οι γυναίκες και σε τριπλούν, επικοντώ, σφυροβολία και στηπλ.
Στο βάδην δεν μπήκαν τα 50χλμ, πάντως το αγώνισμα τροποποιήθηκε από το 2022 στα 35χλμ κι έγινε κοινό
Στα σύνθετα οι γυναίκες κάνουν 7αθλο αντί για 10θλο.
ΟΙ ΜΕΝ ΚΑΙ ΟΙ ΔΕ
ΚΥΝΙΣΚΑ. Κατά παράδοξο τρόπο, η μοναδική εξαίρεση στον γενικό αποκλεισμό των γυναικών από τα αγωνίσματα των αρχαίων ολυμπιάδων συνδέεται με ένα θεωρούμενο κατ’ εξοχήν ανδρικό άθλημα, την αρματοδρομία. Σε επινίκια επιγραφή έχει σωθεί το όνομα της Κυνίσκας, κόρης του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου του Α’ και αδελφής του Αγιδος και του Αγησιλάου.
ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ. Στην κόρη του πολυνίκη των Ολυμπιάδων Διαγόρα Καλλιπάτειρα αποδίδει ο θρύλος τη μοναδική προσπάθεια εισόδου γυναίκας στους αγωνιστικούς χώρους κατά την τέλεση των αγώνων. Υποτίθεται ότι η Καλλιπάτειρα κατόρθωσε να παραβιάσει τον ιερό κανόνα μεταμφιεσμένη σε γυμναστή. Την πρόδωσε όμως η μεγάλη της χαρά που ο γιος της Πεισίρροδος αναδείχθηκε νικητής. Τελικά γλίτωσε την προβλεπόμενη ποινή θανάτου, χάρη στη συγγενική της σχέση με τόσους ολυμπιονίκες. Από τότε πάντως επιβλήθηκε η γυμνότητα σε όλους όσοι εισέρχονταν στο στίβο και όχι μόνο στους αθλητές.
ΗΛΕΙΕΣ ΠΑΡΘΕΝΟΙ. Από την αρχαιότητα είχαν θεσπισθεί αγώνες δεύτερης κατηγορίας για τις γυναίκες. Πρόκειται για τον αγώνα δρόμου Ηλείων παρθένων που διεξαγόταν στο ίδιο στάδιο αλλά σε διαφορετική ημερομηνία από τις Ολυμπιάδες. Η τέλεση των αγώνων συνέπιπτε με τη γιορτή των Ηραίων.
ΕΛΕΑΝΟΡ ΧΟΛΜ ΤΖΑΡΕΤ. Ολυμπιονίκης του Λος Αντζελες το 1932 στο ύπτιο, η Αμερικανίδα Χολμ ήταν ταυτόχρονα και μια πολύ δημοφιλής αθλήτρια στη χώρα της. Δέχθηκε μάλιστα πολλές δελεαστικές προτάσεις από το Χόλιγουντ αλλά τις απέκρουσε προκειμένου να υπερασπιστεί τον τίτλο της στο Βερολίνο του 1936. Λογάριαζε όμως χωρίς την Αμερικάνικη Ολυμπιακή Επιτροπή. Με αφορμή το γεγονός ότι η Χολμ διασκέδασε ένα βράδυ στο υπερωκεάνιο που μετέφερε την αποστολή από τις ΗΠΑ στη Γερμανία, αποφασίστηκε ο αποκλεισμός της. Μάταια διαμαρτυρήθηκε η κολυμβήτρια, λέγοντας ότι ποτέ δεν έκρυψε την αγάπη της για τη σαμπάνια και επιμένοντας ότι πρόσεχε πάντα την προπόνησή της. Οι όροι, όμως, που είχαν τεθεί από το ναζιστικό καθεστώς για να πετύχει ο “θρίαμβος του Βερολίνου” ήταν πολύ αυστηροί για τους αθλητές. Οι Αμερικανοί δεν είχαν καμιά διάθεση να εκτεθούν στον Γκέμπελς.
ΤΑΥΡΟΜΑΧΟΙ. Η σύγχρονη ανθρωπολογική έρευνα έχει αναδείξει πολλές περιπτώσεις που η γυναικεία συμμετοχή απαγορεύεται σε δημόσιες και συλλογικές παραδοσιακές δραστηριότητες του ανδρικού πληθυσμού. Είναι γνωστή για παράδειγμα η ετήσια ταυρομαχία με λαϊκή συμμετοχή στην ισπανική Παμπλόνα. Η παρουσία των γυναικών στην αρένα απαγορεύεται αυστηρά. Και όταν πριν από λίγα χρόνια τόλμησε μια κοπέλα να πηδήξει μέσα κατά την έξοδο των ταύρων, έπεσαν όλοι πάνω της για να τη βγάλουν, τραβώντας την απ’ τα μαλλιά και τραυματίζοντάς την βαριά.
ΟΥΡΙΕΛ ΣΙΜΡΙ. Ο μελετητής της ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων Σίμρι παρατηρεί ότι η διάκριση εις βάρος των γυναικών επικράτησε ακόμα και όταν άρχισε να γίνεται δεκτή η συμμετοχή τους: “Οταν καταρτίστηκε το Ολυμπιακό Πρόγραμμα για γυναίκες, τη σύνταξή του ανέλαβαν οι άνδρες με στόχο να κρατηθούν οι γυναίκες υποδουλωμένες. Η ανδρική επιδεξιότητα προσδιορίζει τον Ολυμπισμό και σχεδόν ολόκληρο το πρόγραμμα του σύγχρονου αθλητισμού για γυναίκες.” (A Historical Analysis of the Role of Women in the Modern Olympic Games. The Wingate Institute for Physical Education and Sport, 1977).
ΛΟΥΗΣ. Είναι γνωστό ότι η ΔΟΕ και ο Κουμπερτέν δεν κουβέντιαζαν καν τη συμμετοχή των γυναικών στο πανηγύρι της “αναβίωσης” του 1896. Ωστόσο, σύμφωνα με την αμερικανίδα ερευνήτρια Τζοάννα Νταβενπορτ, μια άγνωστη γυναίκα προσπάθησε να παραταχθεί στη γραμμή της εκκίνησης του μαραθωνίου των Αθηνών. Οπως ήταν φυσικό, οι Αθάνατοι την μάζεψαν πριν τολμήσει να αναμετρηθεί με τον πρώτο έλληνα ολυμπιονίκη.
ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ. Η συμφορά που βρήκε τις αθλήτριες της πρώτης κούρσας των 800 μέτρων στους Ολυμπιακούς του Αμστερνταμ, το 1928, έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς να εξαγάγουν νέα επιστημονικά επιχειρήματα: “Στο ανταγωνιστικό σπορ οι γυναίκες έχουν πολύ περισσότερη ανάγκη ιατρικής παρακολούθησης από τους άνδρες. Οσοι αμφιβάλλουν θα έπρεπε να ήταν πλάι μου κατά τη διάρκεια του αγωνίσματος του δρόμου των 800 μ. στους Ολυμπιακούς του Αμστερνταμ πέρυσι το καλοκαίρι. Κάτω από μας, στο στίβο από καρβουνίδι υπήρχαν έντεκα αξιοθρήνητες γυναίκες, από τις οποίες οι πέντε εγκατέλειψαν, ενώ πέντε κατέρρευσαν αφού έφτασαν στο νήμα. Αργότερα πληροφορήθηκα πώς η ενδέκατη λιποθύμησε λίγο αργότερα στα αποδυτήρια.” (John Tunis, Women and The Sport Business, Harper’s Magazine, Ιούλιος 1929).
ΑΜΕΡΙΚΗ. Περίεργη στάση κράτησε το Τμήμα Γυναικών της Αθλητικής Ερασιτεχνικής Ομοσπονδίας των ΗΠΑ το 1932, επηρεασμένο ίσως από τους άνδρες Αθανάτους που δεν επέτρεπαν στις Αμερικανίδες να πάρουν μέρος στις Ολυμπιάδες από το 1900 έως το 1920 οπότε άφησαν να πάνε οι πρώτες 7 “επίσημες” αθλήτριες. Πριν, λοιπόν, από τη διοργάνωση του 1932 στο Λος Αντζελες, η ηγεσία του αμερικάνικου γυναικείου αθλητισμού ζητούσε αντί για αντρικά αθλήματα “ένα φεστιβάλ με τραγούδι, χορό, μουσική, ομαδικά παιχνίδια, γεύματα, επιδείξεις, εκθέσεις κλπ”….
ΑΘΑΝΑΤΕΣ. Μόλις στην 84η σύνοδο της ΔΟΕ στο Μπάντεν-Μπάντεν έγιναν αποδεκτές δύο γυναίκες μεταξύ των Αθανάτων. Η Φινλανδή Πίργιο Χάγκμαν και η Βενεζουελανή Φλορ Ισάβα-Φονσέκα θα έκαναν τα κόκαλα του Κουμπερτέν να τρίζουν (Ο βαρώνος ήταν άκαμπτος εναντίον της συμμετοχής των γυναικών)
