Θέλω να πιστεύω ότι αρκετοί φίλοι του στίβου (παλιοί και νέοι) βρήκαν ενδιαφέρουσα τη συνοπτική ιστορία του Πανελληνίου Πρωταθλήματος ανδρών -γυναικών που άρχισα να δημοσιεύω, αποτέλεσμα μιας παλαιότερης ερευνητικής-δημοσιογραφικής δουλειάς μου. Στο δεύτερο αυτό μέρος ελπίζω ότι θα βρουν πολλά ελκυστικά στοιχεία, καθώς αναφέρονται σε μια διαφορετική και μακρινή απ’ το σήμερα εποχή… Καλή ανάγνωση.
Τα πρώτα χρόνια… Οι Πανελλήνιοι Αγώνες
Μετά τους Ολυμπιακούς του 1896 όλοι ανέμεναν έξαρση του αθλητισμού, αλλά δυστυχώς η τότε Ελλάδα δεν είχε να αντιμετωπίσει μόνο τη φτώχεια και τα δάνεια, αλλά και την γενικότερα ταραγμένη -στο εσωτερικό και στο εξωτερικό- εποχή… Έτσι, από το 1897 έως και το 1900 δεν ξανάγιναν αγώνες πανελλήνιου χαρακτήρα, παρʼ όλο που είχε ανατεθεί στη Γυμν. Εταιρία Πατρών να τους διοργανώσει στην Πάτρα! Αλλά όλο αναβάλλονταν…
Το 1901 η ομοσπονδία προκήρυξε και τέλεσε τους 2ους Πανελλήνιους Αγώνες (ουσιαστικά πρώτους με αυτό τον χαρακτήρα…) από 5-8 Απριλίου στο Παναθηναϊκό στάδιο, παρουσία του Βασιλιά, της βασιλικής οικογένειας, του Πρωθυπουργού και πολλών Ελλήνων και ξένων επισήμων. Αλλά και -το κυριότερο- πλήθους κόσμου, που «κατέλαβε εξ εφόδου κάθε χώρο που μπορούσε να χρησιμεύσει ως κάθισμα…», κατά τη γλαφυρή περιγραφή του ιστορικού της εποχής!
Αξιοσημείωτο είναι ότι τότε στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν και αγωνίσματα γυμναστικής, πάλης και άρσης βαρών. Τα σωματεία ήταν 12 (ανάμεσά τους και 3 από την Κύπρο) με 126 αθλητές με τα 2/3 να μετέχουν στα αγωνίσματα στίβου.
Ατυχώς δεν υπήρξε συνέχεια, έτσι το 1902 και 1903 δεν έγιναν οι αγώνες λόγω έντονης αντιπαράθεσης ΠΓΣ, ΕΓΣ και ΣΕΑΓΣ αλλά της κακής κατάστασης του Παναθηναϊκού σταδίου!
Για το 1904 προκηρύχθηκαν (βάσει νόμου μάλιστα έπρεπε να τελούνται την πρώτη εβδομάδα της Διακαινισίμου!) για το διάστημα 29/3- 4/4,αλλά τελικά έγιναν 6-9 Μαϊου οι 3οι Πανελλήνιοι Αγώνες με συμμετοχή 8 συλλόγων και 50 αθλητών!
Ακολούθησαν το 1905 (20-23 Απριλίου) οι 4οι Πανελλήνιοι με μικρή συμμετοχή, το 1906 (16-19 Μαρτίου) οι 5οι , οπότε για πρώτη φορά βραβεύθηκαν οι τρείς πρώτοι κάθε αγωνίσματος και το 1907 (25-27 Απριλίου) οι 6οι με συμμετοχή 13 συλλόγων και 134 αθλητών, γεγονός που θεωρήθηκε ελπιδοφόρος πορεία του στίβου μετά την θετική αύρα των Μεσο-ολυμπιακών του 1906 στην Ελλάδα!
Η διοργάνωση έως το 1930…
Ουσιαστικά τότε έκλεισε η πρώτη δεκαετία της δραστηριότητας του ελληνικού στίβου, με τη διοργάνωση να τιτλοφορείται Πανελλήνιοι Αγώνες. Η πρώτη μεγάλη περίοδος της ιστορίας τους συμπληρώνεται το 1930, οπότε και με την καθιέρωση των Βαλκανικών άνοιξε μια νέα εποχή για το στίβο, που δυστυχώς επλήγη από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο και τους δύο γύρους του Εμφυλίου!
Συνοπτικά η εικόνα των Πανελλήνιων Αγώνων και η συμμετοχή συλλόγων και αθλητών είναι για τη συνέχεια η εξής:
1908 (17-20 Απριλίου) 7οι Παν. Αγ. 10 σύλλογοι. 113 αθλητές Αθήνα
1909 (2-4 Απριλίου) 8οι Παν. Αγ. 12 « 85 « «
1910 (22-24 Απριλίου) 9οι Παν. Αγ. 11 « 116 « «
1911 (14-16 Απριλίου) 10οι Παν. Αγ. 17 « 139 « «
1912 (29-31 Μαρτίου) 11οι Παν. Αγ. 15 « 179 « «
1913 Δεν τελέσθηκαν
1914 (10-12 Απριλίου) 12οι Παν. Αγ. 14 « 133 « «
1915 Δεν τελέσθηκαν
1916 Δεν τελέσθηκαν
1917 (6-7 Μαϊου) 13οι Παν. Αγ. 8 « 95 « «
1918 Δεν τελέσθηκαν
1919 (27-28 Απριλίου) 14οι Παν. Αγ. 11 « 155 « «
1920 (23-25 Απριλίου) 15οι Παν. Αγ. 11 « 180 « «
1921 Δεν τελέσθηκαν
1922 Δεν τελέσθηκαν
1923 Δεν τελέσθηκαν
1924(28-29/4 & 2,4/5)* 16οι Παν. Αγ. 16 « 67 « «
1925(22-26 Απριλίου) 17οι Παν. Αγ. 17 « 120 « Λεμεσός
1926 (3,4,7 Μαϊου) 18οι Παν. Αγ. 13 « 126 « Αθήνα
1927 (17-19 Σεπτ.) 19οι Παν. Αγ. 19 « 128 « Θεσ/κη **
1928 (16,17,20,22 Απριλ.) 20οι Παν. Αγ. 26 « 217 « Αθήνα
1929 & 1930 ***
Σημ.
* Ισχύει το νέο ημερολόγιο (Γρηγοριανό) και οι Κανονισμοί της Iaaf που είχαν υιοθετηθεί από το ΣΕΓΑΣ τον Μάρτιο 1924.
** Πρώτη φορά οι αγώνες στη Θεσσαλονίκη, στο γυμναστήριο του Ηρακλή.
*** Το 1929 έγιναν σε δύο «σκέλη» (Αγώνες Βορείου & Νοτίου Ελλάδας) με την προοπτική οι καλύτεροι να μετάσχουν στους Πανελλήνιους Αγώνες, αλλά τελικά δεν πραγματοποιήθηκαν! Το 1930 έγιναν στη Θεσσαλονίκη με παταγώδη αποτυχία, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο Π. Μανιτάκης, αλλά περιλαμβάνονται στην αρίθμηση των διοργανώσεων ως 21οι Πανελ. Αγώνες.
Ας προχωρήσουμε όμως λίγο ακόμη στην ιστορία του θεσμού:
• Το 1920 καταργήθηκε το επαμειβόμενο έπαθλο «Η Νίκη», που απονέμονταν στον πολυνίκη σύλλογο (το κέρδιζε συνεχώς ο Πανελλήνιος απʼ το 1901).
• Έως το 1930 πρωταθλητής ανακηρυσσόταν ο σύλλογος με τις περισσότερες νίκες στο σύνολο των αγωνισμάτων.
• Από το 1931 καθιερώθηκε βαθμολογία 3-2-1β. αντίστοιχα για τους τρείς πρώτους των αγωνισμάτων και μεταπολεμικά το σύστημα 6-5-4….1 β. για τους έξι πρώτους και διπλάσιοι βαθμοί για τις σκυταλοδρομίες.
• Έως το 1912 στους Πανελλήνιους μετείχαν (όχι πάντοτε) και ομάδες των Ελλήνων της διασποράς, δηλ. από τη Σμύρνη (Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας), την Κωνσταντινούπολη (Ερμής, Ηρακλής Ταταούλων ή Ταταύλων), την Αλεξάνδρεια ( Μίλων, Όμιλος Φιλάθλων), το Κάϊρο (Ίφιτος), την Κύπρο (Παγκύπρια, ΓΣ Ολύμπια) κ.α. Μετά το 1922 οι ομάδες της Μ. Ασίας αναβίωσαν στην Ελλάδα ενώ συνέχισαν να μετέχουν περίπου έως το 1960 οι ομάδες των Ελλήνων της Αιγύπτου, ενώ οι κυπριακές αγωνίζονταν έως το 1983, οπότε η Ομοσπονδία της Κύπρου έγινε πλήρες μέλος της Iaaf .